Nguyên tắc sử dụng các nguyên tố dinh dưỡng có mâu thuẫn (đối kháng)

Khi các nguyên tố mâu thuẫn được sử dụng chung trong nông nghiệp, chúng có thể gây ra sự cạnh tranh hoặc ức chế lẫn nhau, dẫn đến mất cân bằng dinh dưỡng. Để khắc phục, cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

1. Danh sách các nguyên tố có mâu thuẫn chính

Đa lượng:

1. Nitơ (N) vs Kali (K):

• Vấn đề: Dư thừa Kali sẽ làm giảm hấp thu Nitơ, gây suy giảm sự phát triển thân lá.

• Giải pháp:

• Sử dụng Kali và Nitơ vào hai thời điểm khác nhau (bón Nitơ trong giai đoạn cây con, Kali trong giai đoạn ra hoa và nuôi trái).

• Kết hợp dạng phân chậm tan để giảm cạnh tranh hấp thu.

2. Canxi (Ca) vs Magie (Mg) vs Kali (K):

• Vấn đề: Dư thừa một trong ba nguyên tố này sẽ làm giảm hấp thu hai nguyên tố còn lại.

• Giải pháp:

• Duy trì tỷ lệ Ca:Mg:K = 4:1:1 hoặc 3:1:1 trong dung dịch dinh dưỡng.

• Sử dụng phân Canxi và Magie ở dạng dễ tan (như Ca(NO₃)₂ và MgSO₄).

3. Lân (P) vs Nitơ (N):

• Vấn đề: Dư thừa Lân có thể làm giảm hấp thu Nitơ.

• Giải pháp:

• Bón Lân chủ yếu trong giai đoạn đầu (ra rễ) và giảm dần trong các giai đoạn sau khi cây cần Nitơ nhiều hơn.

Vi lượng:

1. Lân (P) vs Sắt (Fe), Kẽm (Zn), Đồng (Cu):

• Vấn đề: Lân dư thừa gây kết tủa các vi lượng, làm chúng kém hấp thu.

• Giải pháp:

• Phun Fe, Zn, Cu qua lá để tránh kết tủa trong đất.

• Giảm bón Lân trong đất có hàm lượng Lân sẵn cao.

2. Sắt (Fe) vs Mangan (Mn):

• Vấn đề: Dư Fe gây ức chế hấp thu Mn và ngược lại.

• Giải pháp:

• Bón Fe và Mn dạng chelate (EDTA hoặc DTPA) để giảm cạnh tranh.

• Đảm bảo độ pH đất từ 5.5-6.5 để cả Fe và Mn đều được hấp thu tốt.

3. Canxi (Ca) vs Bo (B):

• Vấn đề: Dư Canxi làm giảm khả năng vận chuyển Bo trong cây.

• Giải pháp:

• Phun Bo qua lá để tránh đối kháng với Canxi trong đất.

• Duy trì độ pH đất trung tính (6.5-7) để tối ưu hấp thu cả hai nguyên tố.

4. Magiê (Mg) vs Mangan (Mn), Kẽm (Zn):

• Vấn đề: Dư Mg sẽ ức chế Mn và Zn.

• Giải pháp:

• Bổ sung Mn và Zn qua lá hoặc sử dụng Mg ở dạng hòa tan thấp để giảm tốc độ hấp thu.

5. Mangan (Mn) vs Đồng (Cu):

• Vấn đề: Mn cao có thể giảm hấp thu Cu.

• Giải pháp:

• Sử dụng Cu ở dạng chelate hoặc bổ sung qua lá.

6. Kẽm (Zn) vs Đồng (Cu):

• Vấn đề: Zn và Cu cạnh tranh hấp thu ở rễ.

• Giải pháp:

• Duy trì tỷ lệ Zn:Cu trong dung dịch dinh dưỡng khoảng 8:1.

• Phân bố thời gian bón, không bón cùng lúc.

2. Kỹ thuật cụ thể để xử lý các nguyên tố mâu thuẫn

1. Sử dụng dạng phân phù hợp:

• Sử dụng phân dạng chelate (EDTA, DTPA, EDDHA) cho các nguyên tố vi lượng như Fe, Zn, Cu, Mn để giảm cạnh tranh hấp thu.

• Ưu tiên phân dễ tan cho các nguyên tố đa lượng (Ca(NO₃)₂, MgSO₄).

2. Chia nhỏ thời gian bón phân:

• Không bón tất cả các nguyên tố cùng lúc, đặc biệt là những nguyên tố đối kháng như Ca-Mg-K hoặc P-Zn-Fe.

• Ví dụ:

• Bón Lân vào đầu mùa vụ, bón Kali vào giai đoạn sau (ra hoa, nuôi trái).

• Bón Magie vào buổi sáng, Canxi vào buổi chiều.

3. Phun qua lá:

• Các nguyên tố dễ bị kết tủa trong đất như Fe, Zn, Cu nên phun qua lá để cây hấp thu trực tiếp mà không bị ảnh hưởng bởi đối kháng.

4. Điều chỉnh pH đất và dung dịch dinh dưỡng:

• Độ pH đất từ 5.5-6.5 là tối ưu để giảm đối kháng các vi lượng (Fe, Mn, Zn, Cu).

• Khi bón qua hệ thống tưới, duy trì pH dung dịch ở mức 5.5-6.0.

5. Tăng hiệu quả hấp thu bằng vi sinh vật:

• Sử dụng vi sinh vật phân giải lân (như Bacillus, Pseudomonas) để giảm lượng lân trong đất, giúp tránh đối kháng với vi lượng.

• Mycorrhizae hỗ trợ hấp thu K, P, và vi lượng hiệu quả hơn.

6. Cân bằng tỷ lệ:

• Đối với các nguyên tố có mâu thuẫn mạnh như Ca-Mg-K:

• Duy trì tỷ lệ lý tưởng:

• Ca:Mg:K = 3:1:1 (đất cát).

• Ca:Mg:K = 4:1:1 (đất sét).

3. Ứng dụng thực tế:

Ví dụ 1: Cà chua

• Giai đoạn sinh trưởng thân lá:

• Phân bón gốc: NPK 20-10-10, bổ sung MgSO₄ (2 kg/ha) vào buổi sáng.

• Phân bón lá: Phun Fe-EDTA và Mn-EDTA (0.5 g/l) cách nhau 3 ngày.

• Giai đoạn nuôi quả:

• Phân bón gốc: NPK 10-10-20, bổ sung Canxi nitrate (3 kg/ha).

• Phân bón lá: Phun Zn-EDTA (0.5 g/l) và Bo (0.3 g/l).

Ví dụ 2: Cây ăn trái (cam, chanh)

• Giai đoạn ra hoa:

• Phân gốc: NPK 12-24-12, bổ sung phân hữu cơ vi sinh chứa Bacillus và Trichoderma.

• Phân lá: Phun Bo (0.3 g/l) và MgSO₄ (0.5 g/l).

• Giai đoạn nuôi trái:

• Phân gốc: NPK 10-10-30, bổ sung Kali sulphate (K₂SO₄).

• Phân lá: Phun Zn-EDTA và Cu-EDTA (0.5 g/l mỗi loại).

Kết luận

Sử dụng các nguyên tố dinh dưỡng có mâu thuẫn đòi hỏi sự hiểu biết về tương tác hóa học và sinh lý học của cây. Bằng cách tách biệt thời gian bón, sử dụng dạng phân phù hợp và kiểm soát pH, nông dân có thể đảm bảo cây trồng hấp thu đầy đủ dinh dưỡng mà không bị tác động bởi các mâu thuẫn.