Kỹ thuật cày xới – Lợi bất cập hại và hướng đi mới cho đất đai bền vững

Cày xới đất từ lâu đã được coi là một kỹ thuật canh tác truyền thống giúp làm tơi đất, chuẩn bị sẵn sàng để gieo trồng cây mới. Tuy nhiên, các nghiên cứu và tài liệu gần đây cho thấy kỹ thuật này có thể gây ra những hậu quả không mong muốn cho sức khỏe và sự sống động của đất.

1. Phá vỡ hệ sinh thái đất

Đất không chỉ là vật liệu vô tri, mà là một hệ sinh thái sống động với hàng tỷ sinh vật có lợi như vi khuẩn, nấm, giun đất… Khi cày xới sâu và thường xuyên, cấu trúc tự nhiên của đất bị phá vỡ, làm tổn thương và thậm chí tiêu diệt các vi sinh vật quan trọng này.

2. Gây nén chặt và cản trở phát triển rễ cây

Cày xới khiến đất tơi xốp ngắn hạn, nhưng lâu dài có thể tạo ra lớp đất cứng ở bên dưới (gọi là “đế cày”). Điều này gây khó khăn cho sự phát triển của bộ rễ cây, hạn chế khả năng lưu thông không khí, nước và dinh dưỡng xuống sâu.

3. Làm giảm khả năng giữ nước của đất

Cấu trúc đất bị phá vỡ do cày xới khiến khả năng giữ nước suy giảm nghiêm trọng. Gabe Brown, một chuyên gia về canh tác bền vững, quan sát thấy đất bị cày xới thường khó thấm nước, gây ra hiện tượng xói mòn và rửa trôi lớp đất mặt mỗi khi mưa lớn.

3. Ảnh hưởng đến chu trình dinh dưỡng

Vi sinh vật trong đất giúp duy trì chu trình dinh dưỡng bằng cách phân giải xác thực vật và chất hữu cơ. Cày xới làm xáo trộn quá trình này, gián tiếp khiến người nông dân lệ thuộc vào phân bón hóa học để bù đắp dinh dưỡng thiếu hụt.

4. Thải khí CO₂ vào khí quyển

Chuyên gia đất Ray Archuleta đã chỉ ra rằng việc cày xới sẽ giải phóng một lượng lớn carbon (CO₂) từ đất vào khí quyển, góp phần làm tăng hiện tượng biến đổi khí hậu.

5. Gia tăng phụ thuộc vào hóa chất

Khi đất bị suy yếu do cày xới, bệnh dịch và cỏ dại dễ dàng phát triển mạnh hơn. Điều này lại buộc người nông dân phải tăng cường sử dụng thuốc trừ sâu và diệt cỏ, tạo ra một vòng luẩn quẩn không bền vững.

5. Gốc rễ xã hội và lịch sử của kỹ thuật cày xới

Về mặt lịch sử, tư duy canh tác mở rộng theo kiểu “Manifest Destiny” ở Mỹ từng thúc đẩy người dân canh tác ở các vùng đất mới với niềm tin đơn giản “chỉ cần gieo hạt là mưa sẽ đến”. Quan điểm này khiến việc thay đổi phương thức canh tác gặp trở ngại, vì nhiều người vẫn tin vào các kỹ thuật truyền thống hơn là áp dụng các giải pháp bền vững mới.

6. Các kỹ thuật thay thế hiệu quả hơn

Các phương pháp như canh tác không cày xới (no-till) hoặc chỉ cày xới tối thiểu (minimal-till) đang ngày càng được khuyến khích. Các kỹ thuật này đi kèm với việc sử dụng cây che phủ để giữ ẩm, bảo vệ đất, tạo môi trường thuận lợi cho vi sinh vật và duy trì cấu trúc tự nhiên của đất.

7. Hiệu quả từ thực tế canh tác không cày xới

Một số mô hình đã chứng minh rằng việc không cày xới đất hoàn toàn khả thi. Chẳng hạn, một cánh đồng không cày xới suốt 33 năm vẫn giữ được độ tơi xốp và cho năng suất ổn định mà không phụ thuộc vào hóa chất. Đây chính là bằng chứng mạnh mẽ khuyến khích chuyển đổi sang phương pháp canh tác thân thiện hơn.

7. Vấn đề trong đào tạo nông nghiệp

Việc cắt giảm nội dung đào tạo về vi sinh vật đất trong các trường đào tạo nông nghiệp khiến các kỹ sư nông nghiệp chưa hiểu rõ vai trò quan trọng của vi sinh vật, dẫn đến tiếp tục sử dụng kỹ thuật cày xới quá mức gây tổn hại đất đai.

Kết luận

Tổng hợp các tài liệu và nghiên cứu đều cho thấy, việc cày xới sâu thường xuyên gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái đất, làm giảm khả năng cung cấp dinh dưỡng tự nhiên, gây xói mòn, suy thoái đất và phụ thuộc vào hóa chất độc hại. Áp dụng các kỹ thuật canh tác không cày xới, tôn trọng cấu trúc tự nhiên của đất là giải pháp bền vững giúp bảo vệ sức khỏe đất và môi trường về lâu dài.

Xem thêm chi tiết tại kênh youtube của AnOS