Sầu riêng Việt Nam: Từ “vua trái cây” đến ngã rẽ thử thách năm 2025

Nếu bạn là fan của sầu riêng – “vua trái cây” với hương vị béo ngậy khó cưỡng – chắc hẳn bạn đã nghe đến giai đoạn hoàng kim của sầu riêng Việt Nam năm 2024. Năm đó, chúng ta xuất khẩu tới 3,3 tỷ USD, vươn lên thành cường quốc sầu riêng toàn cầu, chỉ đứng sau Thái Lan. Nhưng bước sang đầu năm 2025, mọi thứ bỗng chững lại. Sản lượng xuất khẩu giảm tới 80%. Vậy chuyện gì đang xảy ra với “trái cây tỷ đô” của Việt Nam?

Khi các cánh cửa biên giới khép chặt

Hãy tưởng tượng bạn là một thương lái, chuẩn bị cả xe tải sầu riêng thơm lừng để xuất sang Trung Quốc – thị trường lớn nhất của Việt Nam. Nhưng thay vì được thông quan nhanh chóng, hàng của bạn bị giữ lại để kiểm tra 100% vì một chất gọi là Auramine O (chất nhuộm vàng có thể gây hại). Đó chính là thực tế mà ngành sầu riêng Việt Nam đang đối mặt kể từ đầu năm 2025. Trung Quốc, nơi tiêu thụ gần nửa sản lượng sầu riêng của chúng ta, đã siết chặt kiểm soát chất lượng, khiến hàng loạt lô bị ùn tắc hoặc trả về.

Không chỉ Trung Quốc, EU và Đài Loan cũng “nâng cấp” rào cản. EU tăng kiểm tra biên giới lên 20% vì phát hiện dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt mức cho phép, còn Đài Loan kéo dài kiểm tra từng lô đến tận tháng 4/2025 sau khi 4 lô hàng không đạt chuẩn. Kết quả? Đến giữa tháng 2/2025, Việt Nam chỉ xuất được 3.500 tấn sầu riêng – giảm 80% so với cùng kỳ năm ngoái. Kim ngạch rau quả tháng 1 cũng lao dốc xuống 416 triệu USD, thấp hơn 5,2% so với năm trước.

Hệ quả trong nước: Giá rẻ như cho

Những lô sầu riêng không xuất được đã buộc phải quay về thị trường nội địa, và điều gì đến cũng phải đến: giá giảm thê thảm. Tại Đồng bằng sông Cửu Long, giá sầu riêng từng ở mức 230.000 VND/kg nay tụt xuống còn 90.000 VND/kg. Người nông dân lao đao, thương lái chật vật, còn người tiêu dùng thì lo ngại: liệu sầu riêng giá rẻ này có an toàn không? Nếu không kiểm soát tốt, niềm tin vào “vua trái cây” ngay cả trong nước cũng có thể lung lay.

Nguyên nhân sâu xa: Chất lượng là chìa khóa

Nhìn sâu hơn, vấn đề không chỉ nằm ở các quy định nhập khẩu khắt khe. Cách canh tác của chúng ta cũng cần xem lại. Nhiều nông dân lạm dụng phân bón và hóa chất không rõ nguồn gốc để tăng sản lượng, nhưng cái giá phải trả là những lô hàng không đạt tiêu chuẩn quốc tế. Công nghệ bảo quản sau thu hoạch cũng chưa bắt kịp, khiến chất lượng sầu riêng giảm sút khi đến tay người tiêu dùng nước ngoài.

Ánh sáng cuối đường hầm

Dù tình hình có vẻ u ám, vẫn có những tín hiệu tích cực. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang tích cực đàm phán với Trung Quốc để nới lỏng kiểm tra, dựa trên nghị định thư đã ký trước đó. Họ cũng đang nâng cấp 9 phòng thí nghiệm hiện có và đề xuất thêm 6 phòng mới để đáp ứng nhu cầu kiểm định. Quan trọng hơn, một chương trình giám sát dư lượng hóa chất toàn quốc đã được khởi động, nhằm đảm bảo sầu riêng Việt Nam sạch từ gốc.

Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng kêu gọi nông dân thay đổi: hãy nói không với hóa chất “mờ ám” và đầu tư vào canh tác bền vững. Các cơ sở đóng gói được khuyến khích cải tiến công nghệ để giữ trọn hương vị và chất lượng sầu riêng trên hành trình xuất ngoại.

Sầu riêng Việt Nam sẽ đi đâu?

Ngành sầu riêng Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ lớn. Chúng ta có lợi thế sản xuất quanh năm, giá cạnh tranh và thị trường tiềm năng rộng mở. Nhưng để lấy lại vị thế “vua trái cây”, chất lượng phải là ưu tiên số một. Nếu làm tốt, không chỉ Trung Quốc mà cả EU, Mỹ và nhiều nơi khác có thể là đích đến tiếp theo của sầu riêng Việt Nam.

Còn bạn, bạn nghĩ gì về tương lai của sầu riêng nước mình? Liệu “vua trái cây” có thể vượt qua thử thách này để trở lại đỉnh cao? Hãy để lại ý kiến ở phần bình luận nhé!

Nguồn tham khảo:

• The Star: “Vietnam emerges as global durian powerhouse – 2024 export value reaches US$3.3bil”
• Freshplaza: “Vietnam’s agricultural exports decline as China, U.S., and Taiwan tighten import rules”
• Vietnam News: “Việt Nam’s durian exports to China plummet by 80%”